Człowiek nie jest stworzony do leżenia, a konieczność długiego unieruchomienia w łóżku ma wiele negatywnych konsekwencji. Zaliczyć do nich możemy: ogólne osłabienie i spadek tolerancji wysiłku, zanik mięśni, odleżyny, zapalenie płuc, nasilenie osteoporozy, infekcje dróg moczowych. Niezależnie od stopnia sprawności osoby leżącej w łóżku, pamiętaj, że taka osoba może ćwiczyć sama lub z pomocą osoby drugiej. Daje to ogromna szansa na poprawę stanu zdrowia i samopoczucia oraz szansę na zwiększenie samodzielności osoby leżącej.
W warunkach domowych, w zależności od stanu osoby leżącej możliwe jest prowadzenie rehabilitacji z udziałem fizjoterapeuty (w ciągu roku osobie unieruchomionej przysługuje 10 zabiegów rehabilitacji domowej w ramach składki zdrowotnej, na zlecenie lekarza), oraz z pomocą rodziny / opiekunów, bądź samodzielnie.
Ćwiczenia bierne
(osoba leżąca nie wykonuje sama ćwiczeń lecz z pomocy osoby drugiej)
- pierwsze ruchy bierne powinny być ruchami prostymi, powtarzanymi w ciągu dnia po 1-2 razy dziennie w każdej serii, co 3—4 h,
- wszystkie ćwiczenia wykonuj powoli i delikatnie, ale dokładnie,
- wszystkie ruchy w ćwiczonym stawie powtarzaj 20 razy w czasie jednego zabiegu,
- osoba leży na plecach, w pozycji półsiedzącej lub leżącej z oparciem pod głowę i tułów, pod kolanami ma zwinięty kocyk.
1. Wskazania do cwiczeń biernych:
- przygotowanie kończyny do ruchu po długim unieruchomieniu,
- choroby układu krążenia,
- porażenie i niedowłady mięśni,
- zwiększone napięcie mięśni.
2. Przeciwskazania do cwiczeń biernych:
- ostre stany zapalne stawów,
- stany zapalne żył,
- wysoka gorączka,
- stany po zwichnięciu,
- urazy skóry, mięśni,
- występowanie bólu podczas cwiczeń.
3. Przykładowe ćwiczenia do wykonania przez rodzinę / opiekunów:
Ćwiczenia rąk i nóg:
– zginanie i prostownie ręki w łokciu:
- ułóż osobę wygodnie na plecach, ręce wzdłuż ciała dłońmi na zewnątrz, pod kolana podłóż zwinięty w rulon koc, a pod jego głowę poduszkę,
- przytrzymaj rękę leżącego (najpierw po jednej stronie, a potem przejdź na stronę drugą) w łokciu i w nadgarstku (trzymaj jego dłoń), wykonaj ruchy zgięcia i prostowania łokcia (20 x),
– zginanie i prostowanie w barku
- kolejno unieś ramiona leżącego (po jednej stronie, potem po drugiej) na wysokość barków, przytrzymaj ok. 3 s. i powoli opuść, powtarzaj czynność 20 x,
– odwodzenie i przywodzenie w barku:
- połóż jedna rękę na barku osoby leżącej, drugą obejmij od zewnątrz łokieć, połóż jej przedramię na swoim,
- delikatnie odciągnij na zewnątrz rękę od ciała (tak daleko jak jest to możliwe bez spowodowania bólu, nie ciągnij zbyt mocno, powtórz 20 x,
– zginanie i prostowanie nadgarstka:
- obejmij ręką przedramię powyżej nadgarstka, drugą ułóż tak, żeby palce osoby rehabilitowanej znajdowały się na zewnątrz twojej dłoni,
- trzymając w ten sposób, zginaj jego nadgarstek do przodu i następnie do tyłu, pod kątem ok 90º, powtórz 20 x,
– zginanie i prostowanie w kolanie i biodrze:
- ułóż osobę wygodnie na plecach, ręce ułóż wzdłuż ciała, pod głowę podłuż poduszkę,
- chwyć nogę jedną ręką w okolicy kostki, drugą w okolicy kolana,
- delikatnym ruchem rozpocznij zginanie (w biodrze), przyciągnij nogę do brzucha osoby rehabilitowanej, następnie wyprostuj, przejdź na drugą stroną, wykonaj ćwiczenie drugiej nogi, powtórz 20 x,
– odwodzenie i przywodzenie w biodrze:
- chory leży na plecach, podejdź, jedną rękę podłóż pod kolano, drugą obejmij okolicę powyżej kostki,
- nogę z wyprostowanym kolanem przesuń na zewnątrz, w kierunku brzegu łóżka tak,żeby noga tworzyła w stosunku do tułowia kąt 45º, następnie wróć do pozycjisprzed odwodzenia, powtórz ćwiczenie 20 x,
– odwracanie i nawracanie stopy:
- chorego połóż na plecach,
- obejmij dłonią stopę chorego w okolicy kostki, drugą ręką palce stopy,
- wykonuj ruchy skrętne raz w prawo raz w lewo, powtórz ćwiczenie 20-30 x,
– zginanie i prostowanie palców stóp:
- jedną ręką przytrzymaj stopę tuż poniżej palców, drugą delikatnie poruszaj każdy palec z osobna lub wszystkie razem, w kierunku grzbietu i podeszwy stopy.
Ćwiczenia izometryczne:
- osoba leżąca może sama wykonywać tzw ćwiczenia izometryczne: wyprostuj kolano (napinanie mięśnia uda), zginaj stopę w kierunku kolana (napinanie mięśni łydki),
- ćwiczenie wykonuj: 10s napięcie – przerwa 10s – napięcie 10s, 5x, 3 x dz).
Ćwiczenia oddechowe:
Pamiętaj, wdech zawsze robimy nosem, wydech ustami!
- ułóż chorego na plecach, ręce wzdłuż ciała, pod kolana włóż zwinięty kocyk,
- wyprostowane ręce osoby leżącej prowadzimy / przenosimy w górę i za głowę, chory wykonuje wdech, ręce w odwrotnej czynności cofamy do pozycji wyjściowej -chory wykonuje wydech,
- do szklanki lub butelki nalej wody, włóż słomkę, poproś chorego,by dmuchał w pojemnik robiąc bańki,
- przygotuj tzw bańki mydlane – poproś chorego, by każdą bańkę dmuchał do możliwie największej,
- możesz poprosić chorego, aby przy wdechu wypowiadał wyraźnie krótkie słowa, typu: mak, blat, kat, brat, most, post, natomiast przy wydechu dłuższe wyrazy, typu: meczet, sekret, pakiet, pasztet, pomost, itp.,
Ćwiczenia poprawiające mowę:
wykonuj je codziennie, przez 10-15 min., 1-2 x dz.
- otwieraj szeroko usta i „zaglądaj” językiem do gardła,
- otwieraj szeroko usta i „maluj” czubkiem języka podniebienie,
- otwieraj szeroko usta i licz czubkiem języka górne zęby lub myj czubkiem języka górne zęby,
- oblizuj usta językiem, cmokaj, jakbyś zjadł coś dobrego,
- rób z języka „rurkę”,
- wymawiaj samogłoski: A, E, I, O, U, E,
- szybko wymawiaj sylaby: la, la, la…lo, lo, lo,…le, le, le,….lu, lu, lu,
Prawidłowo ułóż chorego w łóżku:
Poradę opracowały pielęgniarki Panaceum
mgr Beata Czekała
mgr Dorota Czajka
Elżbieta Tecław
